3.3. Więźba dachowa

            Konstrukcja dachu pochodzi według datownika na słupie z 1924 r., wykonana z drewna sosnowego w konstrukcji storczykowej, z pojedynczą jętką (13/10 cm), ze storczykiem (20x20 cm) w, co drugim wiązarze, zawieszonym na parze zastrzałów, krokwie (17x11,5 cm) z przypustnicami (14x7,5 cm) i dodatkowymi zastrzałami (16x10,5 cm).19 Wiązarów rozmieszczono w odległości ok.120 cm. Rama storczykowa na belkach wiązarowych (20x22 cm), dwuryglowa na podwalinie (20x20 cm), stężona długimi zastrzałami (12x15 cm) w formie krzyży św. Andrzeja z mieczami (12x15 cm). Drewniane elementy więźby ze śladami obróbki mechanicznej (trak), łączone tradycyjnie na kołki (dyble). Po wymianie pokrycia z dachówki na blachę (lata 70. XX w.) elementy mieczy i zastrzałów uległy odciążeniu, a przez co poluzowaniu połączeń konstrukcji więźby. Mimo tego występujące połączenia ciesielskie zachowały się w stanie dobrym. Stan ogólny więźby dobry miejscami zły.

            Zły stan dotyczy zakończeń krokwi przy belkach wiązarowych od strony północnej:

• wiązar 1 – ubytek belki wiązara na długości około 40 cm (fot.22), (przez otwór na łączeniu okapu ze szczytem – dostęp ptaków co potwierdzają fragmenty gniazda),

• krokiew wiązara 19 – silna korozja i ubytki belki wiązara na dł. ok. 250 cm, skorodowane przylegające deski podłogi, ponadto doszło do zwichrowania krokwi i przypustnicy (fot.23) prawdopodobnie w skutek użycia mokrego drewna do odbudowy.

  
  

              Do korozja biologicznej opisanych elementów doszło w skutek dawnych nieszczelności ceramicznego poszycia dachu i okresowe zawilgacania drewnianych elementów w strefie okapu. Zawilgocone drewno zostało porażone przez grzyb rozkładu brunatnego (fot.22, 23), co potwierdza charakterystyczna brunatna barwa zarażonych elementów, pryzmatyczne spękania w formie kostek, a także proszek powstały w końcowej fazie rozkładu i ubytki opisanych części krokwi. W trakcie oględzin nie zauważono grzybni, sznurów czy owocników grzybów budowlanych, stwierdzono że rozkład drewna ma charakter zahamowany.

              Miejscowo, w odsłoniętych spod warstwy trocin i gruzu częściach belki podwaliny dolnej storczyka (fot.25) i podwalinie wieżyczki (fot.21), zaobserwowano otwory wylotowe i żerowiska szkodników technicznych drewna - ksylofagów (gr. xýlon drewno, phageín jeść). Wielkości otworów i chodników owadzich ok. 4-6 mm wskazują na występowanie spuszczela pospolitego (Hylotrupes bajulus). Nie stwierdzono czy żerowanie ma charakter aktywny, co należy poddać dokładnej ocenie po uprzątnięciu poddasza, w okresie żerowania owadów (początek czerwca do połowy sierpnia). Miejscowe uszkodzenia drewna przez ksylofagi dotyczą warstwy bielastej (ok. 0,5-3 cm grubości), co przy przewymiarowanych przekrojach elementów więźby - nie kwalifikuje tych elementów do wymiany, a jedynie do konserwacji.

              Stwierdzono niesprawne zamknięcie okna w zachodnim szczycie elewacji, co przez okresowe zawilgacanie może sprzyjać rozwojowi korozji biologicznej.

              Więźba dachowa nie posiada ochrony ppoż. w postaci czujek dymowych. Ponadto zalegająca na podłodze warstwa trocin i gruzu stanowi zagrożenie pożarowe (fot.21, 24)

  
  

  .

  
  

  
  

       3.4. Wyposażenie drewniane

Nieliczne ślady korozji na pojedynczych drewnianych elementach wyposażenia – ławkach (dąb), deskach na ścianach wnętrza (sosna), (fot.18)  spowodowane przez ksylofaga - kołatka domowego (Anobium punctatum), co potwierdzają otwory wylotowe chrząszczy wielkości 1 mm. Znacznie liczniejsze otwory wylotowe tego owada zaobserwowano w drewnie zabytkowej fisharmonii na chórze muzycznym (fot.28). Widoczne  na  powierzchni  liczne  jasne okrągłe otwory wylotowe owadów są oznaką występującej w drewnie sieci chodników  wypełnionych  mączką  drzewną,  która  może  powodować  częściową zmianę i osłabienie struktury tkanki drzewnej. Aktywny żerowanie kołatka stwierdzono również w ołtarzu głównym (drewno sosnowe fornirowane), co potwierdza wysypująca się z otworów mączka drzewna. Pojedyncze otwory wylotowe zaobserwowano na awersie w okolicach ramy obrazu (fot.26-27). Większa częstotliwość otworów wstępuje na rewersie, zwłaszcza w strefie do wys. ok. 180 cm.

IV. KWALIFIKACJA REMONTOWA

            Na  podstawie  dokonanego  przeglądu  obiektu  i  przeprowadzonej  oceny  stanu technicznego elementów konstrukcyjnych  oraz w oparciu o zapisy Rozporządzenia Ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim  powinny  odpowiadać  budynki  i  ich  usytuowanie  (Dz.  U.  Nr  75,  poz.  690)  z późniejszymi zmianami rozdz. 4, § 315 - 322:

Kościół parafialny pw. św. Antoniego Padewskiego w Pawłowie Kościelnym

kwalifikuje się

do kapitalnego remontu odgrzybieniowego,

tj. dezynfekcji i dezynsekcji wnętrz, wyposażenia oraz więźby dachowej,

z uwzględnieniem konserwacji elewacji.

            Jednocześnie  informuje  się,  że  w  odniesieniu  do  obiektów  i  terenów wpisanych do rejestru zabytków lub obszarów objętych ochroną konserwatorską na podstawie  ustaleń  miejscowego  planu  zagospodarowania  przestrzennego  albo studium  uwarunkowań  i  kierunków  zagospodarowania  przestrzennego  wszystkie roboty remontowo - konserwatorskie podejmowane w nich podlegają uzgodnieniu z wojewódzkim  (właściwym)  konserwatorem  zabytków. 

            Zgodnie  z  obowiązującymi przepisami  w  tym  zakresie,  tj.  Ustawą  z  dnia  23  lipca  2003  roku  „o  ochronie zabytków i opiece nad zabytkami” (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z późniejszymi   zmianami) i Prawem Budowlanym prace remontowe prowadzone w każdym obiekcie zabytkowym  powinny  być  realizowane  na  podstawie  projektu  budowlanego uzgodnionego przez właściwego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i wydane przez  właściwą  jednostkę  Starostwa  Powiatowego  Pozwolenie  na  budowę.

V. ZALECENIA

      5.1 ROBOTY ZEWNĘTRZNE

Elewacje

W celu zahamowania postępujących procesów korozji należy wykonać konserwację murów ceglanych w następującej kolejności:

• Usunąć mechanicznie wtórne elementy tynku cementowego w przyziemiu północnej elewacji, usunąć wtórne uzupełnienia rys, spękań, ubytków, z zaprawy cementowej na skarpach i fragmentach elewacji.

• Usunąć wszystkie spoiny zzaprawcementowychisilnych zapraw cementowo-wapiennych z powierzchni elewacji ceglanej. Spoinę cementową usunąć do zaprawy wapiennej, pozostawiającgłębokość min. 2 cm dla wypełnienia nową spoiną trasową.

  Uwaga!

  Usuwając elementy wykonane z zapraw cementowych należy zwrócić szczególną uwagę by nie uszkodzić lica elewacji.

  
  

  W przypadku problemów z usunięciem zapraw cementowych metodami mechanicznymi
  dopuszcza się zastosowanie metody strumieniowo-ściernej, z zastosowaniem ścierniwa pod niskim ciśnieniem i z ograniczeniem ilości wody do niezbędnego minimum. Dobór ścierniwa i ciśnienia jego podawania do uzgodnienia in situ, po wykonaniu prób na analogicznym materiale oraz w konsultacji z Delegaturą WUOZ w Ostrołęce.

  
  

• Przygotować miejscowe ubytki lica cegieł do uzupełnienia, poprzez usunięcie jego luźnych elementów.

• Oczyścić lico murów poprzez mycie myjką wysokociśnieniową najlepiej strumieniem gorącej wody pod ciśnieniem 100-150 bar.

  
  

• Mury po oczyszczeniu, w częściach porośniętych przez glony, mchy a zwłaszcza porosty, poddać dezynfekcji (+,

  
  

• Większe ubytki muru uzupełnić cegłą o identycznych rozmiarach i zbliżonej barwie. Doboru cegły zastosowanej do uzupełnień należy dokonać we współpracy zcegielniąwykonującąelementynazamówienie,względniedopuszczasię zastosowanie cegły rozbiórkowej.Wyborucegłynależydokonaćw porozumieniu z nadzorem konserwatorskim. Do murowania zaleca się stosować zaprawę wapienno – trasową np. Sto Trass HM 01/02.

  
  

• Mniejsze ubytki muru uzupełnić przy użyciu gotowych zapraw do cegły na bazie wapna hydraulicznego np.: Remmers Restauriermörtel,.

  Przed wypełnieniem ubytków zdezintegrowaną, suchą powierzchnię cegły wzmocnić stosując  preparat np.  Remmers Funcosil-Steinfestiger  OH, lub Steinfestiger OH.

  
  

• Ubytki spoin uzupełnić zaprawą fugową. Zgodnie z zasadami konserwatorskimi wytrzymałość mechaniczna zaprawy powinna być niższa lub zbliżona do wytrzymałości budulca, a właściwości kapilarne wyższe tak by zastosowana zaprawa stanowiła „sączek”. Można użyć do fugowania workowaną zaprawę np. Zaprawę murarską trasowo-wapienną do karmienia naturalnego Tubag TWM.

Wspólnie z Delegaturą WUOZ w Ostrołęce należy rozważyć przywrócenie pierwotnego wykończenia zwieńczenia skarp bocznych i narożnych. Zwieńczenia te prawdopodobnie pierwotne wykończone cegłą (fot.1, 2) o silniejszym spieku.

• Hydrofobizacja elewacji – przy użyciu środka hydrofobowego na bazie silanów i silokasanów (m.in. zawartość - 7%) np. Coverax SILOXAN SV 190Zabieg ten pozwoli ochronić cegłę przed nadmiernym wchłanianiem wilgoci i ponownym powstawaniem mikroorganizmów, jednocześnie nie obniżając możliwości jej odparowania.

  Aplikacja środka przez minimum dwukrotne nałożenie pędzlem, druga warstwa, nie później niż po upływie 30 minut stosując zasadę „mokre w mokre”, do widocznego nasycenia muru. Świeżo zaimpregnowaną powierzchnie należy chronić przed deszczem przez, co najmniej 5 godzin. Silny wiatr i nasłonecznienie mogą przyspieszyć odparowanie nośnika, co niekorzystnie wpływa na głębokość wnikania tym samym trwałość wykonanego zabezpieczenia.

  
  

  
  

  
  

  
  

Dach

Należy udrożnić rynny oraz wymienić zniszczone elementy rury spustowej w pn.-wsch. narożniku. Należy przeprowadzić naprawę odgromnika na wieżyczce. Zaleca się montaż śniegołapów.
Zaleca się naprawy powłoki malarskiej blaszanego poszycia dachu  poprzez:

• umycie powierzchni dachu – myjką pod wysokim ciśnieniem min. 100 bar, co pozwoli usunąć luźne fragmenty starej powłoki malarskiej, oprysk koncentratem Śnieżka - preparat do czyszczenia dachu(zużycie: 0,01 l/m²), zmycie myjką wysokociśnieniową,

• po wyschnięciu na miejsca z korozją powłoki cynkowej użyć farby epoksydowej dwuskładnikowej Tikkurila Temabond, zalecana jedna warstwa (zużycie: 0,12 l/m²): rozcieńczenie w granicach 0-10 %,

• całość powierzchni pokryć farbą poliuretanowąTikkurila Temadur HB 50zalecanagrubość warstwy - 120 µm, (zuzycie: 0,14 l/m²), W zależności od techniki nakładania, farba może być rozcieńczona w granicach 5 - 30%.

  
  

Otoczenie kościoła

Ze względu na poprawne działanie drenażu (potwierdzone pomiarami zawilgocenia murów) nie przewiduje się jego napraw. Zaleca się natomiast okresowe oczyszczanie i kontrolowanie stanu studzienek rewizyjnych drenażu.

Na nieznacznie podniesione zawilgocenie murów, sprzyjające rozwojowi mikroorganizmów, wpływają wody rozbryzgowe, którym sprzyja szczelna betonowo-kamienna opaska założona wokół murów. Usuniecie tego zjawiska będzie możliwe przez wykonanie korytka filtracyjnego wypełnionego grubym żwirem. Jednak dalsze zalecenia, co do jego wykonania muszą zostać poprzedzone odkrywkami istniejącego drenażu.

5.2. ROBOTY WEWNĘTRZNE

Tynki

Należy usunąć tynk zainfekowany pleśniami (okolice płyty nagrobnej i narożnik pd.-zach.) do wysokości  +  0,5m ponad strefę porażenia. Oczyszczoną i odpyloną powierzchnię muru poddać dezynfekcji przy użyciu grzybo-pleśniobójczego środka Adolit M flüssig (zużycie: 0,05 kg koncentratu/m²). Tynk można  nakładać  po wyschnięciu  powierzchni  lecz  nie  wcześniej  niż  po  upływie  48 godzin od  zakończenia robót odgrzybieniowych. 

            Skuć inne skorodowane fragmenty tynków w strefie przyziemia, ponadto opukać pozostałe tynki w poszukiwaniu pustek świadczących o odspojeniu się wyprawy od muru. Skuć tynk pod płytą nagrobną z licznymi wysoleniami. Po skuciu  skorodowanych  wypraw,  podkuciu  spoin  muru  do  głębokości  około  2 cm i odpyleniu ścian, zaleca się kładzenie wypraw renowacyjnych polskiego producenta  - w systemie SILTEN RENO, zgodnym z  PN-EN 998-1:2004 oraz wytycznymi WTA, a mianowicie:

• obrzutka półkryjąca grubości 5 mm (około 50% powierzchni muru) z gotowej do użycia zaprawy szczepnej Silten Renocoat(zużycie: ok. 6 kg/m² zalecanej grubości),

• tynk podkładowy o grubości 15 mm z zaprawy renowacyjnej Silten Renobase(zużycie: około

  12 kg/m²/cm warstwy),

• narzut renowacyjny: grubości ok. 30 mm (w zależności od grubości zachowanej warstwy tynku) z zaprawy Silten Renotop(zużycie: ok. 11 kg/m²/cm warstwy),

• gładź z zaprawy renowacyjnej Silten Renofine(zużycie: ok. 1,1 kg/m²/ mm warstwy),

• malowanie–nawyschniętych (wg zasady 1 mm grubości zaprawy = 1 dzień schnięcia)tynkachrenowacyjnych możnawykonać malowanie renowacyjne wypraw tynkarskich ścian i sklepień, stosując farbę krzemianowąnp. Keim Biosillub Quarzil.

Dopuszcza się  zastosowanie zamiennych rozwiązań systemowych tynków renowacyjnych np. Tubag.

Po przeprowadzeniu prac na poddaszu uzupełnić rysy tynku podsufitki zaprawą Silten Renofine, malować dowolnymi farbami.

Płyta nagrobna

W celu usunięcia białych wykwitów soli na powierzchni płyty, zaleca się zastosowanie metody swobodnej migracji soli do rozszerzonego środowiska. W tym celu stosujemy ligninę lub pulpę celulozową namoczoną  w  wodzie  destylowanej.  Płytę przed naniesieniem okładu z ligniny, zwilżamy wodą destylowaną. Okład pozostawiamy do wyschnięcia a następnie  usuwamy.  Zabieg  powtarzamy  do  uzyskania  odpowiedniego  efektu  odsolenia  (m.in. odsalanie 3 krotne aż do momentu, kiedy  okłady będą czyste, bez wykwitów).

Ołtarz, fisharmonia

Ze względu na aktywne żerowanie ksylofagów w drewnianych elementach wyposażenia, zaleca się jego dezynsekcje (działanie owadobójcze) jedną z metod:

• metodą fumigacji (gazowania) – 100% skuteczności. Polega na szczelnym zamknięciu fumigowanego obiektu za pomocą specjalnych folii, a następnie zaaplikowaniu odpowiedniego gazu reaktywnego (najczęściej fosforowodoru). Wybór środka i konkretnej metody musi zostać dokonany z uwzględnieniem wyposażenia wnętrza zabytku (polichromie, złocenia, elementy miedziane), które nie może ulec uszkodzeniu. Proces trwa kilka dni, wykonuje się go jedynie w dodatnich temperaturach, po zakończeniu wietrzy się obiekt. Z uwagi na toksyczność używanych gazów zabieg ten mogą wykonywać jedynie wykwalifikowane firmy, mające odpowiedni sprzęt i uprawnienia,

• metodą tradycyjną (konwencjonalną) przez aplikacje środka biobójczego do otworów owadzich – 50% skuteczności ze względu na ograniczone wnikanie środka max.3 cm, podczas gdy ksylofagi potrafią żerować 6 cm w głąb drewna. Do aplikacji metodą iniekcyjną (powierzchnie fornirowane, złocone i lakierowane) oraz  smarowania 3 krotnego (drewno surowe)  zaleca się użyć środa rozpuszczalnikowego Hylotox Q (zużycie: wg potrzeb).

  
  

Więźba dachowa

• Prace porządkowe.

  Należy usunąć warstwę trocin i gruzu z desek podłogi i wewnętrzne części desek podsufitki. W tym celu należy rozebrać również deski podłogowe pozostawiając niezbędne fragmenty umożliwiające komunikacje w trakcie prowadzonych prac remontowych. Całość odkurzyć przy pomocy odkurzacza przemysłowego.

  
  

• Po rozebraniu podłogi i oczyszczeniu należy przeprowadzić szczegółowe oględziny belek stropu pod kątem występowania oznak korozji biologicznej i indywidualną kwalifikacją każdego elementu do dalszej eksploatacji. W oględzinach zaleca się udział specjalisty mykologa – autora niniejszej ekspertyzy.

  
  

• Fragmenty drewna konstrukcyjnego porażone przez grzyba domowego usunąć do drewna zdrowego i zutylizować. Następnie należy wykonać dezynfekcję strefy porażenia przez grzyba + 1m ponad strefę przy użyciu roztworu wodnego 10% środka Adolit M flüssig(zużycie: 0,05 kg koncentratu/m², to jest 0,50 litra roztworu roboczego/m² przy aplikacji natrysku 2-3 krotnego).

  
  

• Fragmenty drewna konstrukcyjnego porażone przez ksylofagi należy dokładnie oczyścić z destruktów owadzich, to jest powierzchniowego„próchna” pamiętając o zasadzie oczyszczania do drewna twardego, to jest pozornie zdrowego. Prace te wykonuje się przy użyciu siekiery ciesielskiej czy struga, a mniejsze zniszczenia powierzchniowe usuwane są szczotkami stalowymi ręcznie lub mechanicznie. Gdyby w trakcie oczyszczania drewna doszło do znacznego zmniejszenia przekroju, to ze względów wytrzymałościowych, belki należy wzmocnić obustronnymi nakładkami.

  
  

• W przypadku stwierdzenia aktywnych żerowisk larw drewnojadów miejsca opadnięte przez nie należy zdezynsekować wodnym roztworem roboczym (1:4) środka Tytan – Impregnat owadobójczy do drewna(zużycie: 0,04 kg koncentratu/m² przy smarowaniu 3 krotnym) bądź środkiem rozpuszczalnikowym Hylotox Q(zużycie: 1,05 l/m² przy zalecanej aplikacji metodą smarowania 3 krotnego).

  
  

• Ubytki drewnianej konstrukcji uzupełniać wyłącznie z drewna powietrzno-suchego (max.18% wilgotności względnej) o identycznych przekrojach, co uzupełniany element na zamki, z obustronnym wzmocnieniem nakładkami gr. min. 3 cm. Połączenia uzupełnianych elementów skręcać za pomocą śrub stalowych nierdzewnychlub ocynkowanychM12(M16) z podkładkami.

  
  

• Wzmocnić nakładkami pękniętą krokiew 11 wiązara od strony południowej.

  
  

• Po upływie 48 godzin od zakończenia zabiegu biobójczego na belki i deski podsufitki zaleca się nałożyć gotowy do użycia bio i ogniochronny żelowy środek FireSmart Bio - P/Poż. (zużycie: min. 0,55 kg żelu/m² przy zalecanym smarowaniu 1 krotnym). Nanoszenie przy użyciu pędzla, wałka lub szczotki dekarskiej pamiętając, aby norma zużycia zawsze była przestrzegana. Proponowanyśrodek zabezpiecza drewno o grubości powyżej ? 15 mm w euroklasie C-s2, d0, co odpowiada dawnej klasyfikacji – wyrób trudno zapalny.

  Profilaktycznie zaleca się impregnację pozostałej części konstrukcji więźby wyżej wymienionym środkiem.

  
  

• Przestrzeń między belkami stropu izolować wełną mineralną o parametrach ustalonych przez projektanta.

  
  

• Przywrócić podłogę poddasza. Deski podłogowe przed montażem powinny być impregnowane wyżej wymienionym środkiem bio i ogniochronny.

5.3. ZALECENIA DODATKOWE

• W celu zwiększenia nasłonecznienia ścian południowej i zachodniej należy rozważyć wykonanie cięć pielęgnacyjnych w koronach otaczających drzew.

• Zaleca się przegląd instalacji elektrycznej oraz urządzeń gaśniczych w całym obiekcie.

• W trakcie użytkowania obiektu w okresie miesięcy wiosennych i letnich, należy pamiętać o zasadzie utrzymywania temperatury wnętrza, zbliżonej do temperatury powietrza zewnętrznego, oraz zamknięciu drzwi wejściowych (zamontowanie samozamykacza), co uniemożliwi powstawanie wilgoci kondensacyjnej w cieplejsze dni, stąd wietrzenie wnętrza zaleca się przeprowadzać pod wieczór bądź rano.

• Naprawić zamknięcie okna w zachodnim szczycie elewacji.

  VI. INFORMACJE KOŃCOWE

  6.1.  W  czasie  wykonywania  zalecanych robót odgrzybieniowych  należy przestrzegać przepisów BHP zawartych w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia  6  lutego  2003  r.  w  sprawie  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  podczas wykonywania robót budowlanych ( Dz. U. Nr 47, poz.401 z dnia 19 marca 2003 roku) oraz informacji zawartych w etykietach środków na opakowaniach.

  6.2.  Z uwagi  na złożoność robót remontowo - konserwatorskich zalecanych do wykonania, wszystkie prace winny być  prowadzone pod bezpośrednim nadzorem osoby posiadającej uprawnienia w tym zakresie. 

  6.3.  Zalecane w  niniejszej opinii  środki chemiczne, materiały i metody posiadają aktualne świadectwa  do stosowania w budownictwie (Aprobaty i Rekomendacje Techniczne ITB i Oceny Higieniczne PZH).

  6.4. Zastrzeżenia i klauzule.

  • Niniejszeopracowaniestanowiwłasnośćzamawiającegoorazjestautorskim dziełem jego wykonawcy.Stanowiwymaganądokumentacjefaktycznegostanu kościoła parafialnego pw. św. Antoniego Padewskiego i św. Tekli w Pawłowie Kościelnym, zdniaoględzin,i możeposłużyćdowykonania robót remontowych.

  • Autoropracowanianieodpowiadazaewentualneskutkispowodowaneprzez ukryte wady, których nie można było stwierdzić w czasie oględzin.

  • Ocena stanu zawarta w opracowaniu jest zgodna z jego stanem z dnia oględzin i zachowuje ważność do zmiany warunków termicznych i wilgotnościowych w budynku do 6 miesięcy. 

  • W przypadku powstania wątpliwości czy niejasności dotyczących projektowania lub wykonawstwa robót impregnacyjno-odgrzybieniowych w kościele, należy zwrócić się do autora niniejszej ekspertyzy o dodatkowe informacje lub wyjaśnienia.

  • Dokumentacja jest wykonana zgodniez umową, obowiązującymi przepisami techniczno - budowlanymi i jest w stanie zupełnym.